Là một trong những nơi trồng trà Shan Tuyết lớn nhất tỉnh Hà Giang, mảnh đất Cao Bồ (huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang) đã không làm phụ lòng những con người quanh năm gắn bó, bám trụ với loại cây đặc sản này khi đã tạo tên loại trà Shan Tuyết Cao Bồ hảo hạng, chiếm được tình cảm của biết bao người yêu trà trong nước, thậm chí người Nhật cũng phải tấm tắc khen
Vài nét về vùng trồng trà Shan Tuyết Cao Bồ
Cao Bồ là một xã thuộc huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang, với diện tích hơn 100km2 chia làm 11 thôn, bản với dân số hơn 4000 người, trong đó 96% là dân tộc Dao. So với Đồng Văn, các xã vùng cao nơi biên giới của huyện Vị Xuyên như Cao Bồ từng phải chịu nhiều mất mát trong cuộc chiến tranh bảo vệ chủ quyền biên giới phía bắc của Tổ quốc.
Do những đặc trưng về điều kiện địa hình, Cao Bồ nói riêng và huyện Vị Xuyên nói chung có diện tích trồng trọt cây lương thực được xếp vào diện khiêm tốn trong cả nước. Bởi vậy, việc bảo đảm an ninh lương thực ở Cao Bồ từ lâu đã luôn là một trong những nhiệm vụ mang tính sống còn chứ chưa bàn đến chuyện làm giàu từ mảnh đất hoang vu này. Cộng thêm khí hậu khắc nghiệt của vùng cao khiến cho đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Cao Bồ thêm phần vất vả.
Cả 11 thôn, bản Xã Cao Bồ đều trồng chè, có đến gần 1000 ha, chia làm 2 vùng gồm vùng thấp tức là trồng chè ở nơi thấp gồm 7 thôn, bản và vùng cao tức là trồng chè ở nơi cao gồm 4 thôn, bản. Đặc biệt, người dân ở đây trồng chè đều trồng xen kẽ và phân tán giữa các tán rừng cùng với các loại cây trồng khác chứ không phải trồng thành vườn, thành lô như ở những vùng trồng chè khác, diện tích héc ta cũng tính theo số lượng cây chè, cứ 1100 cây chè thì được tính là 1 ha. Nếu có dịp đi dưới tán rừng ở xã Cao Bồ, bạn sẽ có cảm giác như đang lạc vào một thế giới khác – một thế giới xanh ngút ngàn mà rất trong lành, thanh sạch của chè Shan,
Trà Shan Tuyết Cao Bồ có gì đặc biệt?
Người dân Cao Bồ chẳng rõ cây chè có từ khi nào, chỉ biết rằng đã từ rất lâu, những cây chè với thân cây sần sùi đã hiện hữu trong cuộc sống hàng ngày của bà con nơi đây. Những cây chè Shan Tuyết cổ thụ mà vòng gốc bằng một người trưởng thành, dang rộng vòng tay ôm mới kín. Nhiều cây chè khác có đường kính từ 50 – 80cm, cao từ 15 – 20m. Tán cây mở rộng khoảng từ 3 – 5m, che kín khắp cả một vùng. Lại có những cây cành to, vươn xa, người hái chè khó lòng với tới mà đành phải dùng dao đi rừng phạt cả cành chè xuống để vặt búp…
Nhờ điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng đặc biệt đã giúp những rừng chè Shan Tuyết ở đây phát triển tốt và mang một hương vị rất riêng. Đặc biệt, chất lượng chè Shan còn được nâng cao bởi tất cả các công đoạn từ khâu gieo trồng, thu hái, sơ chế cho tới khi thành trà Shan Tuyết thành phẩm đều được làm thủ công, tự nhiên, không sử dụng hóa chất. Mỗi công đoạn đều được những người làm chè tuân thủ và thực hiện một cách nghiêm ngặt nhất, ngay từ khâu chăm sóc cây chè cổ thụ, rồi thu hái chè…
Công đoạn thu hái chè Shan Tuyết
Chè Shan Tuyết cổ thụ thường có từ 3 – 4 lứa. Theo người dân trồng chè ở nơi đây thì chè ngon nhất là vào lứa búp cuối tháng hai âm lịch hằng năm. Lứa 1 (vụ 1) chiếm nhiều thời gian hái nhất, cũng thu được số lượng chè cao và búp chè được hương nhất. Bởi vụ 1 vừa phải đốn những cành to, vừa phải hái, bỏ những cành già. Khoảng tầm tháng 4 – 5 dương lịch là đợt hái lâu nhất, kéo dài trong hơn 1 tháng. Sang vụ thứ 2, cứ chè cứ mọc đến tầm là bà con lại bắt đầu đi thu hái. Mỗi năm có từ 3 – 4 vụ chè Shan Tuyết, cây nào đốn trước thì chè mọc trước…
Để dễ phân biệt chè Shan Tuyết non, chè ngon đúng tầm và loại chè quá vụ. Người dân ở đây chia chè ra làm 3 loại là loại 1 tôm, loại 1 búp 2 lá và loại 1 tôm 2 lá. Thông thường, bà con hay hái loại 1 tôm vì cho năng suất cao. Tuy nhiên, loại này lại không bền bằng hai loại kia bởi tuy hái 1 tôm đạt ngày công nhưng lại dễ hỏng chè. Chỉ vào vụ 1, khi đã đốn xuống thì người dân mới hái 1 tôm. Còn lại trong các vụ bình thường thì người ta hái ít nhất là 1 tôm 1 lá để cây chè Shan Tuyết luôn khỏe và mọc lại nhanh.
Cách sấy Trà Shan Tuyết Cao Bồ đặc biệt của người Dao
Hàng ngày, những búp chè Shan sau khi được người dân thu hái về sẽ liền được nhặt bỏ những tạp chất còn dính lại trên lá, bắt đầu tiến hành công đoạn chế biến. Những cánh chè Shan sau đó được sấy khô tự nhiên hoặc xao thủ công trên lò nóng. Nhưng để sấy khô chè chuẩn vị phải kể đến là phương pháp sấy chè của người Dao – một phương pháp bảo quản đặc biệt không phải nơi nào cũng làm được
Từ nhiều đời nay, bà con người Dao ngụ ở bản Khuổi Luông, xã Cao Bồ, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang đã sáng tạo ra một cách sấy chè shan tuyết độc đáo, đó là cho chè vào ống giang rồi sấy trên bếp lửa. Những cánh chè sau khi sao khô sẽ được nhồi vào ống nứa, vầu tươi, vừa giúp chè không hỏng, còn giúp tạo hương vị đặc biệt cho loại trà Shan Tuyết Cao Bồ hảo hạng nhờ chất nhựa từ nứa tươi tiết ra qua các khâu chế biến. Những ống chè sau khi đã được nhồi chặt, sẽ được bà con hơ trên bếp lửa và giữ ở gác bếp, để đảm bảo chè không mốc. Cách sấy chè độc đáo này hiếm nơi nào có được. Vì thế mà một khi thưởng thức trà Shan Tuyết Cao Bồ của người Dao, bạn sẽ khó lòng cưỡng nổi trước vị ngon hảo hạng của loại trà trứ danh này
Trà Shan Tuyết Cao Bồ – Vươn tầm quốc tế
Từ năm 2011, Trà Shan Tuyết Cao Bồ chính thức được Liên đoàn quốc tế về phong trào sản xuất nông nghiệp hữu cơ (IFOAM) cấp chứng chỉ là chè hữu cơ – Organic Cao Bồ. Mỗi năm, hàng trăm tấn chè Shan hữu cơ đã được xuất khẩu sang các nước châu Âu, châu Mỹ, đem lại nguồn lợi nhuận không nhỏ cho những người làm chè.
Năm 2015, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam quyết định trao bằng công nhận cây Di sản Việt Nam cho quần thể 220 cây chè Shan tuyết cổ thụ với tuổi đời từ 100 đến 300 năm ở xã Cao Bồ, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. Việc công nhận là cây Di sản Việt Nam cho quần thể 220 cây chè Shan tuyết cổ thụ tiêu biểu đại diện cho vùng chè Cao Bồ đã có ý nghĩa rất lớn trong việc bảo vệ nguồn gen của giống chè vùng cao nổi tiếng thơm ngon. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để vinh danh và tiếp tục quảng bá, giới thiệu về sản phẩm chè vùng cao Hà Giang đối với các khách hàng trong và ngoài nước.
Do mang lại giá trị kinh tế rất cao nên trà Shan Tuyết Cao Bồ không bán nhiều ở thị trường trong nước mà chủ yếu là dành để xuất khẩu. Mỗi năm, xã Cao Bồ xuất khẩu một lượng khoảng 200 tấn chè Shan Tuyết sang một số nước châu Âu, châu Á như: Trung Quốc, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Nhờ việc sản xuất ra bao nhiêu hết bấy nhiêu, phản hồi tích cực từ phía các đối tác nước ngoài mà những người dân của “vương quốc chè” ngày càng đổi đời, thoát nghèo. Từ khi mới bắt đầu với mục đích là cây xóa đói giảm nghèo, giờ đây trà Shan Tuyết Cao Bồ đã và đang trở thành một trong số những thương hiệu nông sản uy tín, được đông đảo người dân trong nước và bạn bè quốc tế biết đến, đồng thời cũng giúp người dân Cao Bồ làm giàu bằng chính sức lao động chân chính của mình.
Phát triển cây chè Shan tuyết đang là một hướng đi đúng đắn ở xã Cao Bồ. Qua đó, không chỉ góp phần trong công cuộc bảo tồn, giữ gìn nguồn gen quý hiếm của giống chè vùng cao, mà còn góp phần không nhỏ trong phát triển kinh tế bền vững ở địa phương.
Trà Shan Tuyết Cao Bồ đang ngày càng trở thành thương hiệu trứ danh vươn tầm quốc tế. Nếu bạn đang muốn thưởng thức tách trà Shan Tuyết chính hãng thì hãy liên hệ với Đệ Nhất Tà Xùa ngay nhé! Ngoài ra, bạn cũng có thể tham khảo các loại trà Shan Tuyết khác dưới đây:
- Trà shan tuyết Hà Giang
- Trà shan tuyết Tuyên Quang
- Trà shan tuyết Hoàng Su Phì
- Trà shan tuyết Suối Giàng
- Trà shan tuyết Mộc Châu
- Trà shan tuyết Tủa Chùa
- Trà shan tuyết Tây Côn Lĩnh
- Trà shan tuyết Tấn Xà Phìn
- Trà shan tuyết Phìn Hồ
